مركز مطالعات و پاسخگويي به شبهات حوزه علميه قم در يادداشتي به بازخواني معناي اين جمله پرداخته است كه در ادامه مي آيد:

كلمه «فوز» عبارت است از رسيدن به آرزو و خير و خوبي و رهايي از شر پليدي (الفوز: النجاه و الظفر بالامنيه و الخير)[1] بعضي از لغت دانان عرب در مورد معناي آن گفته اند: «فوز» همان نجات يافتن و در سلامت قرار گرفتن است.[2]

«فزتُ» فعل ماضي و متكلم وحده است «و ربّ» واو براي قسم است و از ادوات قسم در زبان عرب محسوب مي شود، مانند قسمي كه خداوند در آيه 65 سوره نساء خورده كه «فلا و ربك لا يؤمنون حتي يحكموك...»، قسم به خداي تو كه ايمان نياورده به... .

بنابراين معناي جمله «فزت و رب الكعبه» اين است كه به خداي كعبه نجات يافتم و به آرزوي خود و خير و خوبي رسيدم. البته اين امر سعادتمندي و رستگاري است، چرا كه نهايت آرزوي آدمي بر آن است كه خود را از درد و رنج هاي دنيا رهايي دهد و به خير و خوبي دائمي برسد.

از نظر انسان هايي مانند علي(ع) مرگ و شهادت از قفس و زندان اين عالم رهايي يافتن و به نهايت آرزوي خود رسيدن است. خصوصاً وقتي كه در عالي ترين مراتب انسانيت قرار دارند و به مراتب عالي لقاء و رؤيت پروردگار خود رسيده اند كه حتي مرگ خود را شهادت و كشته شدن در راه اميد و آرزوي خود قرار مي دهند و بالاترين لقاء و رويت الهي براي آن ها حاصل مي شود.

استاد شهيد مطهري در اين رابطه مي فرمايد: اين است كه مي بينيم، علي(ع) آن گاه كه مي بيند مرگش به صورت شهادت نصيبش شده از خوشحالي در پوست نمي گنجد، لذا در لحظات آخرين حياتش مي فرمايد: به خدا سوگند هيچ امر مكروه و خلاف انتظاري براي من رخ نداده است، همان رخ داد كه مي خواستم و به آرزوي خود كه شهادت است رسيدم، مثل من مثل كسي است كه شب تاريك در جستجوي آب در صحرايي مي گردم، ناگاه چاه آبي يا سرچشمه اي پيدا مي كند، مثل من مثل جوينده اي است كه به مطلوب خود نائل گشته است.[3]

اين نكته را نيز اضافه مي كنيم كه سعادتمندي و رستگاري آن وقت براي اميرمؤمنان(ع) اهميت دارد كه تا پايان حيات پر بركت او ادامه داشته باشد. چنانچه در سخنراني معروفي كه پيامبر اسلام(ص) پيرامون اوصاف ماه مبارك رمضان در پايان آن خطبه و در ادامه پاسخ به سؤال اميرمؤمنان(ع) در مورد بهترين اعمال در ماه مبارك رمضان شروع به گريستن كردن، در اين هنگام علي(ع) علت گريه آن حضرت پرسيدند: حضرت پاسخ فرمود كه علي جان در يكي از همين ماه هاي ماه مبارك رمضان به دست شقي ترين انسان ها به شهادت مي رسي. در اين هنگام آقا اميرمؤمنان(ع) بلافاصله مي پرسند كه آيا در اين هنگام دينم در سلامت است؟ حضرت(ص) پاسخ فرمودند: بله! دينت در آن هنگام در سلامت است در اين هنگام اميرمؤمنان فرمودند كه: يا رسول الله! «ليس من مواطن الصبر و البلوي بل من مواطن الرضا و البشري»؛ اي رسول خدا! اين لحظه از جايگاه صبر در بلا و مصيبت نيست، بلكه محل رضا و بشارت است.[4]

لذا آن حضرت پس از ضربت سختي كه بر فرق مباركشان خورد، فرمودند: «فزت و ربّ الكعبه»، به خداي كعبه رستگار شدم.



پي نوشت ها:
1-ابن منظور، لسان العرب، ج 5، ص 393. طريحي ، فخرالدين بن محمد، مجمع البحرين، ج 4، ص 30.
2-مجمع البحرين، ج 4، ص 30.
3-مطهري، مرتضي، قيام انقلاب مهدي(عج) به ضميمه شهيد، ص 116 تا 118.
4-بحار الانوار، ج 93، ص 356، باب 46.